Een longread: in gelovige context over de Nederlandse wooncrisis dus…
· over daklozen en thuislozen,
· over asielzoekers en statushouders,
· over de stikstofcrisis,
· over zij die een woning hebben
· over zachte bouwstenen.
De onderwerpen, zijn apart, per hoofdstuk te lezen.
1. Inleiding
Immens, nauwelijks te overzien zijn de problemen met de Nederlandse woningmarkt.
Om een of andere reden eigen aan ons land? In alle tijden waren er grote creatieve geesten om dé oplossing te brengen. Opgelost werd het nooit.
Naoorlogse woningnood: pasgetrouwden inwonend bij familie. In die onromantisch setting hun gezin stichtten. Nieuwe plaatsen verrezen: Dronten (1962), Lelystad (1967), Almere (1976) en Zeewolde (1983). De rellen van de krakersbeweging in de jaren ‘80. ‘Geen woning, geen kroning’.
Ontelbare deskundigen, commissies en belangengroepen kwamen met rapporten. Zelfs drie parlementaire enquêtes! Bouwsubsidies (1986-1988), bouwnijverheid (2002) en de laatste naar woningcorporaties (2012-2014). Bij al die enquêtes verschenen er getuigen met soms verbijsterende karakters. Het probleem bleef.
Nu hangen boven die woningmarkt nieuwe donderwolken: stikstofcrisis, PFAS, tekort aan bouwvakkers. Zelfs tekort aan deskundige ambtenaren voor de planning en bouwtoezicht. Daaroverheen forse inflatie die bouwen en verbouwen véél duurder maakt en dan zijn niet alle bouwmaterialen altijd leverbaar. Menig bouwofferte, met ingebouwde mitsen en maren, is onderhand maar één dag geldig.
Los het maar op!
Is die woningmarkt een probleem, het veroorzaakt grote ellende onder in de woonketen.
2. Dak- en thuislozen
Wie denkt dat de populatie daklozen alleen bestaat uit mensen met psychische, alcohol- of drugsproblemen staat ver van de hedendaagse werkelijkheid af.
Eind december 2020, tijdens de pandemie, was de parochiezaal van de H. Pauluskerk in Emmen gratis beschikbaar voor het Leger des Heils en de gemeente Emmen. Aanvullende ruimte voor nachtopvang. Verbijsterend was het aantal personen zonder psychische, drugs- of alcoholproblemen.
Wie meent alles goed op orde te hebben is slechts zo’n 3 loonstroken (ontslag gevolgd door financiële problemen) of één relatiebreuk verwijderd van dakloosheid!
Als je de plotseling - soms als donderslag aan heldere hemel - de relationele woning moet verlaten, zie dan maar een andere woning te krijgen. Niet te krijgen of niet te betalen. Niet zelden is dakloosheid het eindresultaat.
In 2021 telde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) 32.000 daklozen. Lijkt een daling van 4.000 personen, vergeleken met 2020, maar het CBS nuanceert de eigen cijfers. [1]
Daklozen jonger dan 18 jaar en ouder dan 65 jaar zijn niet geteld. De ongedocumenteerde daklozen ook niet. Wie ook niet zijn geteld: dakloze arbeidsmigranten. Vaak slecht betaald en ‘opgehokt’ in een pand van de werkgever. Ná ontslag is er niemand die zich voor hen verantwoordelijk voelt.
Dan zijn er de thuislozen die niet geteld worden. Mensen die geen woning hebben maar wel ingeschreven zijn in het bevolkingsregister. Op een adres van een vriend(in) of familielid. De ‘bankhoppers’, die bij familie of een kennis op de bank slapen. Of in een kelder of schuurtje.
Het NOS Journaal meldde 14 augustus jl. de toename van dakloze jongeren. Meerderjarige jongeren moeten zelf om hulp vragen. Moet je wel weten waar je terecht kunt.
Als je eenmaal dakloos bent, zie er maar uit te komen! Daklozen komen nooit (!) thuis. Dat is
letterlijk: ‘Wonen overal, nergens thuis.’
Geen enkele dakloze heeft een gevel om, uit protest, de Nederlandse vlag omgekeerd aan te
bevestigen. Zelfs niet het afval om de doorgaande wegen te blokkeren om aandacht te eisen (!) voor hun problemen.
Het is beroerd op de woningmarkt. Nog erger als je dakloos of thuisloos onderaan bungelt. Niemand die je ziet of hoort. Nog beroerder als niemand het echt lijkt te interesseren.
3. Asielzoekers en statushouders
Iedereen kent de beelden uit Ter Apel met het aanmeldcentrum van de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst). Groepen mensen die wachten buiten de hekken. ’s Nachts in openlucht slapen omdat binnen geen plaats de herberg is.
Toen een asielzoeker daarover klaagde werd hij op Facebook uitgemaakt voor “ondankbare
hond”. Misschien dat de mens met zo’n opinie eens stage moet lopen als asielzoeker? Dat is meer geduld hebben dan bij het wachten op Schiphol. Buiten slapen onwetend wanneer, waar en onder welke omstandigheden er plek voor je is.
Als de klagende asielzoeker, die noodgedwongen in de openlucht slaapt, een “ondankbare hond” is, welke etiket kan God dan plakken op klagende Nederlanders?
Die opvangcrisis in Ter Apel is niet omdat ons land plotseling overspoeld wordt door grote aantallen asielzoekers. Die instroom fluctueert per maand, per jaar. Maandelijks rapporteert de IND de asiel trends.
Qua aantal asielzoekers was 2015 een piekjaar. In de burgeroorlog van Syrië won het Islamitisch Kalifaat terrein. In de jaren daarna: daling op daling.
In 2021 was er een stijging. Geen raar aantal vergeleken met andere jaren én met twee logische oorzaken. Samenlevingen die uit de corona-lockdown kwamen en ook het jaar waarin westerse strijdkrachten halsoverkop Afghanistan verlieten en het land aan de Taliban lieten.
In 2021 kwam 61% van de asielzoekers uit landen waarbij iets voor te stellen is: Syrië (burgeroorlog), Jemen (oorlog), Afghanistan (Taliban) en het Turkije van Erdogan. [2]
Verre van alle asielaanvragen krijgen positief antwoord. Het aantal toekenningen was in 2021 uitzonderlijk hoog: 59%. Zal samenhangen met gevluchte Afghanen die voor het Nederlandse leger en hulporganisaties werkten. In 2020 was dat percentage 49% en in 2019 slechts 25%. De jaren daarvoor geen indrukwekkende percentages.[3]
Wie die trends van de IND analyseert ontdekt dat het aantal asielzoekers nota bene in het 1e halfjaar 2022 met 22,5% daalde, vergeleken met het 2e halfjaar 2021. [4]
Oekraïners die de oorlog - of als u wilt: de speciale militaire operatie - ontvluchten blijven buiten het COA-traject (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers). Volgens de UNHCR zijn in Oekraïne zelf 6 miljoen ontheemden. 6,3 Miljoen mensen ontvluchtten het land. In ons land zijn 73.509 Oekraïense vluchtelingen. Dat is minder dan in het armzalige Moldavië, om te zwijgen over wat Polen presteert. [5] [6]
Het overbekende probleem in Ter Apel is niet de instroom. Wél dat de uitstroom stokt!
Vluchtelingen mét asielstatus worden geacht een AZC te verlaten maar krijgen geen woning. Het is de taak van Nederlandse gemeenten om, naar rato van hun aantal inwoners, daarvoor te zorgen. Door te korten op de woningmarkt zijn er ook minder huizen beschikbaar voor statushouders.
Ongeveer 1/3 van wie nu in een AZC woont heeft de vluchtelingenstatus. Hadden die van een gemeente een woning gekregen dan had het COA méér dan voldoende ruimte voor instromers.
Dat probleem blijkt ook uit de jaarrekening van het COA!
Wie dacht dat asielzoekers allemaal “profiteurs, klaplopers” zijn: er zijn asielzoekers met een betaalde baan! Zolang zij in zo’n AZC wonen betalen zij het COA: Regeling eigen bijdrage asielzoekers (REBA).
In het asiel piekjaar 2015 (opkomst Islamitisch Kalifaat) was deze inkomstenbron van het COA goed voor € 109.000. In de daarop volgende jaren € 309.000 (2016), € 497.000 (2017), € 318.000 (2018), € 479.000 (2019), € 375.000 (2020). In 2021 steeg het tot de recordsom van € 791.000. [7] [8]
De voorziening voor zo’n werkende, dus betalende statushouder blijft hetzelfde: één bed, één tafelstoel in een kamer die met anderen wordt gedeeld. Lekker thuiskomen na een dag werken?
Een dakloze zou er wellicht jaloers op zijn maar iedere ander?
U en ik zouden ervan gruwen. Een “ondankbare hond”? Nee, een mens zoals u en ik. Niks meer, niks minder. Zoals Jezus zelf zegt: ‘Welnu, behandel de mensen in alles zoals je wilt dat ze jullie behandelen. Want dat is Wet en Profeten.’ [9]
Daaroverheen het gegeven dat het aantal opvanglocaties fors daalde. In 2015/2016 sloot het
COA bestuursakkoorden voor toen nieuwe opvanglocaties. Die akkoorden hadden een looptijd van 5 jaar!
Kortom Nederland heeft geen migratiecrisis maar een wooncrisis!
Die wooncrisis raakt veel burgers. Helemaal onder in de woonketen raakt die keihard de daklozen, de thuislozen, de vluchtelingen mét asielstatus… en dat laatste zorgt voor die opvangcrisis in Ter Apel.
Er zijn mensen met oplossingen die eenvoudig klinken: asielzoekers eruit en grenzen dicht.
‘Zolang er mensen zijn op aarde’ lukt het niet iedereen de ander als medemens te zien. Die zijn als u en ik ook kinderen van de Allerhoogste. Onze broers en zussen. Bijbels begint die negatieve houding al bij de twee broers Kaïn en Abel. ‘Ben ik mijn broeders hoeder?’ [10]
Een probleem oplossen is niet mensen wegsturen, de ogen afwenden en vingers in de oren
proppen. Dat is hooguit een probleem verschuiven, hopend dat je het niet meer ziet en hoort.
Jezus’ leerlingen hebben dat ook ooit geprobeerd: ‘Stuur de mensen weg. Dan kunnen ze naar de dorpen en gehuchten in de omtrek gaan om daar te overnachten en op zoek te gaan naar eten.’ De reactie van Jezus was niet: ‘wat een geweldig idee!’. Hij gaf hun een opdracht: ‘Geven jullie hun te eten’. [11] Met slechts 5 broden en 2 vissen stelde Jezus hét teken.
Zolang de mensen woorden spreken,
Zolang wij voor elkaar bestaan,
Zolang zult Gij ons niet ontbreken,
Wij danken U in Jezus’ naam. [12]
Wie anderen het land uitstuurt creëert - wellicht onwetend en onbedoeld - in eigen land een ander groot probleem!
Er is een vruchtbaarheidscijfer nodig van 2,1 kind per vrouw om de bevolking van een land op peil te houden. Zodat het zichzelf kan vervangen. Dat cijfer haalde Nederland het laatst in 1972! In 2021 met veel geboorten als effect van de pandemie was dat cijfer 1,62. Het cijfer van 2020 was 1,54. [13]
Toen paus Paulus VI in de encycliek Humanae Vitae (1968) seksualiteit en de mogelijkheid van voortplanting onlosmakelijk met elkaar verbond, ofwel anticonceptie afwees, liep men in het westen te hoop. Anticonceptie werd alom aanvaard met een bijpassend geboortecijfer als seculiere vrucht.
Om misverstanden te voorkomen: Paulus VI liet zich niet leiden door bevolkingspolitiek, raciale of nationale verhoudingen. Zijn uitgangspunt was seksualiteit zuiver houden.
Simpel gezegd Nederland ligt op ‘uitsterfkoers’.
Dat geldt voor heel het Europees continent inclusief landen als Rusland en Belarus. Geen onderdeel van regeringsbeleid of welke duistere kracht ook. Resultaat van wat het seksueel leven van gemiddelde Europeanen brengt of juist niet brengt.
Als het geboortecijfer te laag is om onszelf in stand te houden terwijl steeds ouder wordende mensen het arbeidsproces verlaten: wie en waar zijn de arbeidskrachten die de economie gaande houden, de samenleving laat functioneren? De krimpende beroepsbevolking is nu al verneembaar.
Het Verenigd Koninkrijk verliet begin 2020 de EU onder andere om baas over eigen grenzen te zijn. Dat is geen succesverhaal. Telde 2019 minder dan 2.500 illegale oversteken, in 2020 naderde dat aantal de 10.000, in 2021 steeg het tot bijna 30.000. Dit jaar zijn het er tot nu toe al meer dan 20.000. [14]
Wie geterroriseerd wordt door geweld, ergens geen toekomst heeft komt gegarandeerd in beweging. Over zo’n 200 jaar gaat de hele Randstad, onder NAP wonend, bij de stijgende zeespiegel in beweging komen. Geen Duitser, Belg of wie dan ook die hen tegen kan en zal houden.
Het staat ieder mens vrij illusies na te jagen. Een mensenstroom, waarvan ik en u ook deel hadden kunnen uitmaken (als onze moeders elders van ons waren bevallen), kanaliseren en respectvol begrenzen is al heel wat.
In de Bijbel zet God de migratie in beweging. Het is eigen aan menselijk leven, nog meer eigen aan gelovig leven. Veel, heel veel mensen hebben ergens in hun stamboom minstens één voorouder die van elders kwam.
Het Gods volk uit alle naties, rassen en talen - met het Doopsel als paspoort - is op weg naar het Koninkrijk van God. Hoe graag ik in dit land woon, hoe blij ik ben met mijn paspoort: het Koninkrijk der Nederlanden is niet het Koninkrijk van God. Er is gelovig een hoger doel!
4. De stikstofcrisis
Naast daklozen, thuislozen, vluchtelingen mét asielstatus zijn er zo’n 26.000 studenten die een kamer zoeken en legio anderen op zoek naar woonruimte.
Stellen die willen samenwonen. Mensen die bij werk of familie willen wonen. Mensen met lastige buren, een woning die te klein of kwalitatief slecht is. Elke denkbare reden is te noemen.
De stikstofcrisis, met tegenovergestelde belangen, brengt oplossing van die wooncrisis niet dichterbij.
Enerzijds de milieusector die afdwingt dat doelstellingen worden gehaald, om de natuurcrisis te stoppen. Anderzijds de agrarische sector in haar bestaan bedreigt. Je zal als agrariër fors hebben geïnvesteerd in je bedrijf dat soms generaties familiebezit is. Voedsel is en blijft altijd nodig en niet alleen voor Nederlanders.
De stikstofcrisis ontvouwde zich zoals Nederland helaas is geworden. Ontkerkelijkt (ofwel van God los), ontzuilt en met een flink doorgeschoten individualisme.
Iedereen met een eigen gelijk, alleen opkomend eigen belang, niet bereid compromissen te sluiten en onwillig om het gesprek aan te gaan. Komt hoe dan ook ‘stoer’ over?
Buiten de Kerk verwoordt Loesje het humoristisch: ‘Wie niet schreeuwt maakt meer stemmen hoorbaar’ en ‘Zelfs als iedereen gelijk heeft moeten we er nog samen uit te zien komen.’
De Kerk zegt dat ook maar dan gortdroog: ‘Uit de sociale natuur van de mens volgt dat ieders afzonderlijke welzijn noodzakelijkerwijs in verband staat met het algemeen welzijn.’ ‘Het algemeen welzijn raakt ieders leven. Het vraagt voorzichtigheid van de kant van elk individu en meer nog van de kant van de gezagsdragers.’ [15]
Een goede samenleving weegt ieders belang: milieubeweging, agrariërs, woningzoekenden maar ook die van het personeel van Tata Steel IJmuiden. Door bevragen, luisteren (!) en praten wordt al wegende een modus gevonden.
Wie alleen schreeuwt, niet praat en luistert, heeft vaak een ernstig gebrek aan inhoudelijke argumenten. Soms roept iemand snel dat de ander niet luistert. Meestal bedoelt men dan te zeggen: ‘Hij laat zich niet door mij commanderen!’ Iets anders dus dan niet luisteren.
Hoe uw vlag er ook bijhangt, van mijn part hangt u die met de Franse slag verticaal, het type (verbale) bullebak is wat een serieuze gelovige zichzelf niet toestaat te zijn. Zo ontzettend haaks op Jezus’ wezen, Hem volgen we toch?
‘Gelukkig wie nederig van hart zijn, want voor hen is het koninkrijk van de hemel. Gelukkig de zachtmoedigen, want zij zullen de aarde bezitten. Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.’ [16]
5. Zij die een woning hebben?
Proficiat als u - gehuurd of gekocht - een eigen plek onder de zon hebt. Een gezegend mens vergeleken bij veel anderen!
Wonen verschilt per regio, per stad of dorp. Bijna geen woning hetzelfde. Toch is er een trend waarneembaar waarover je zelden iemand hoort. Tuinen worden met de tijd kleiner (en betegeld) maar de woningen worden groter en door minder personen bewoond.
Nieuwe rijtjeswoningen zijn gemiddeld 128 m² groot. Bijna 30 m² groter dan in 1900. In die grotere huizen wonen minder mensen. Een gemiddeld huishouden telt 2,1 mensen, aan het begin van de twintigste eeuw waren dat 4,5 mensen. [17] De ruimte is bijna verdrievoudigd: van 21 m² per persoon naar 60. Dat zijn gemiddelden…
Wooneisen veranderen. Niemand heeft buiten een ‘gemak’ maar een toilet in huis. Woningen
die ooit zonder douche zijn gebouwd, hebben er een gekregen.
Iedereen heeft wensen en dromen, sommigen ook nog de welstand om die te verwerkelijken.
Het is iedereen van harte gegund.
Werden ooit slaapkamers door meerdere kinderen gedeeld, nu hebben de meeste hun eigen
slaapkamer. Op de website Funda zijn andere woontrends zichtbaar: grote woonkamers met veel leeg vloeroppervlakte of een zoveelste zit- of eethoek, kastenkamers of walk in closets om al het bezit te bergen, een tweede of derde badkamer (bij voorkeur: en suite), gameroom, mancave, buitenkeuken en wat al niet meer.
Jezus vertelde de gelijkenis van de rijke dwaas, die schuren bouwde om zijn bezit onder te brengen. [18] In een hedendaagse editie zou het een mens kunnen zijn die een huis vol kasten en bergingen bouwde.
Jezus bekritiseert de houding van ‘meer is altijd beter’. Idem de houding zich onafhankelijk van medemensen te maken, onafhankelijk van God. Het verhaal vertelt hoe ‘zuster de lichamelijke dood’ [19] elk moment zorgvuldig uitgewerkte toekomstplannen kan doorkruisen.
Die gevulde walk in closet of kastenkamer? Erfgenamen brengen de kostbare inhoud in vuilniszakken naar het Leger des Heils of de kledingbakken van een goed doel. Voor de weloverwogen inventaris leggen zij contact met een opkoper of kringloopwinkel.
‘Ik kan niet zeggen dat ik iets tekort kom,
geen idee geen benul wat de smaak van honger is
Als ik geen zin heb om te koken
dan loop ik even naar de markt voor een moot gebakken vis.
Een eigen huis,
een plek onder de zon
en altijd iemand in de buurt die van me houden kon
toch wou ik dat ik net iets vaker
iets vaker simpelweg gelukkig was.’ [20]
Bij de huidige woon- en stikstofcrisis bloedserieus de vraag: is ooit het voldoende?
Kan het minder?
Kan bestaande woonruimte gedeeld, wellicht gesplitst worden?
Of lijden wij in onze cultuur collectief aan een neurotische dwangstoornis (OCD) die ons onbegrensd doet consumeren en wonen? Als afgod die continue de dienst wordt bewezen?
God roept mensen tot vrijheid, tot broeder- en zusterschap. Wellicht zijn we innerlijk heel wat minder vrij dan gedacht.
God biedt in Jezus de weg om te ontdekken hoe je ‘iets vaker simpelweg gelukkig kunt zijn.’
8. Zachte bouwstenen
Het aantal echtscheidingen daalt omdat er minder getrouwd wordt. Mensen woont vaker ongehuwd samen of kiezen voor geregistreerd partnerschap.
In 2021 eindigden 25.962 huwelijken in echtscheiding, bij 13.484 van die echtscheidingen waren minderjarige kinderen betrokken. In dat jaar eindigden ook 2.686 geregistreerde partnerschappen. Daaroverheen de minder formele samenlevingsvormen die eindigden.
In 2021 scheidden de ouders van 24.334 kinderen. Daarnaast zijn er jaarlijks ruim 20.000 kinderen van wie de ouders uit elkaar gaan zonder dat ze getrouwd waren. Aldus cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Het CBS constateert de trend dat ouders vaker scheiden in jaren nadat zij een kind hebben gekregen.
Misschien is het maatschappelijk tijd om in zachte bakstenen te investeren? Zachte bakstenen die niet gehinderd worden door stikstofcrisis of PFAS.
Als maatschappelijk méér en vroegtijdig geïnvesteerd zou worden in relatietherapie of hoe u dat ook wilt noemen…
Relaties die met bemiddeling, hulp van deskundigen in stand kunnen blijven voorkomt extra vraag op de toch al overspannen woningmarkt. Voorkomt ook de noodzaak van de andere sociale en maatschappelijke voorzieningen na echtscheiding.
Voorkomt dat één van de partners dakloos of thuisloos zou worden.
Het kon ook die minderjarige kinderen wel eens ten goede komen. Terwijl zij part noch deel aan hebben dat ouders uit elkaar gaan, wordt hun leven wel overhoop gegooid. In essentiële levensjaren wordt basisveiligheid, basisvertrouwen en hechting beproefd.
Nee, ik heb het niet over ouders die elkaars leven goed verzieken (en dus het leven van hun
eigen kinderen), elkaar naar het leven staan of nageslacht beschadigen. Er zijn relaties die simpelweg niet te redden zijn…
Jaren is gewerkt om echtscheidingsprocedures gemakkelijker en sneller te maken. Nu tijd
om - waar het in alle redelijkheid mogelijk is - voortijdig een ander traject in te zetten?
Om voordat een definitieve relatiebreuk zich zou aandienen elkaar beter te verstaan, te
helen en te verzoenen.
[1] NOS Journaal 2 november 2021
[2] Bron: Vluchtelingenwerk
[3] Bron: jaarverslag Immigratie en Naturalisatiedienst (IND)
[4] Bron: IND, Asylum Trends Monthly Report on Asylum Applications in The Netherlands July 2022
[5] Bron: Rijksoverheid van Nederland
[6] Bron: United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR)
[7] Bron: Aanhangsel van de Handelingen, Tweede Kamer der Staten-Generaal, gepubliceerd
24 juni 2021, antwoorden van Staatsecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) op vragen van het lid Eerdmans (JA21)
[8] Bron: Financiële verantwoording 2021 van het COA, blz. 44
[9] Matteüs 7, 12
[10] Genesis 4
[11] Lucas 9, 12-17
[12] Gezangen voor Liturgie 567a tekst: Huub Oosterhuis
[13] Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
[14] BBC Research, Ministry of Home Office, Ministry of Defence, data 14 Aug.
[15] Bron: Katechismus van de katholieke kerk, no. 1905
[16] Matteüs 5, 3.5.9
[17] Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
[18] Lucas 12, 16-21
[19] Uit het Zonnelied van Franciscus van Assisi
[20] Songwriters: Henk Temming/Henk Westbroek